Սրտանոթային (արյան շրջանառության) համակարգը իրականացնում է արյան անընդհատ հոսքը մարմնում։ Արյան հոսքի շնորհիվ բջիջներն ապահովվում են թթվածնով, սննդանյութերով և հեռացվում են ածխաթթու գազն ու նյութափոխանակության արգասիքները։ Սրտանոթային համակարգը կազմում են սիրտը և արյունատար անոթները (նկ. 2.5)։

ՍԻՐՏ

Սիրտը կրծոսկրի հետևում տեղակայված մկանային խոռոչավոր օրգան է, որը մղում է արյունն ամբողջ մարմնով։ Սիրտը բաժանվում է իրար հետ չհաղորդակցվող աջ և ձախ կեսերի։

Սրտի մղիչ գործունեությունն ապահովվում է սրտամկանի կծկման շնորհիվ։ Սիրտն ունի իր սեփական էլեկտրական համակարգը, որը կարգավորում է սրտի կծկումների կանոնավորությունը։ Սրտի կծկումների կանոնավորությունն ապահովում է արյան անընդհատ հոսքը։ Սիրտն ունի փականային համակարգ, որի շնորհիվ ապահովվում է արյան հոսքը մեկ ուղղությամբ: Փականային համակարգը խոչընդոտում է արյան հետհոսքը։

Սրտամկանը թթվածնի և սննդանյութերի անդադար մատակարարման կարիք ունի։ Սրտամկանը սնուցող անոթները կոչվում են պսակաձև անոթներ։

ԱՐՅՈՒՆԱՏԱՐ ԱՆՈԹՆԵՐ

Արյունատար անոթներն են զարկերակները, երակները, մազանոթները։ Զարկերակներով արյունը սրտից մղվում է դեպի մարմնի բոլոր հյուսվածքները։ Խոշոր զարկերակները բաժանվում են ավելի ու ավելի փոքր տրամագիծ ունեցող զարկերակների, որոնք վերածվում են մազանոթների։ Մազանոթները մանր անոթներ են, որոնց պատի միջով կատարվում է թթվածնի ու սննդանյութերի անցումն արյունից բջիջներ և ածխաթթու գազի ու նյութափոխանակության արգասիքների անցումը բջիջներից արյան մեջ։ Մազանոթները միանալով, կազմում են երակներ, որոնք, իրենց հերթին միանալով, առաջացնում են ավելի խոշոր երակներ։ Երակներով արյունը մարմնի տարբեր մասերից հոսում է դեպի սիրտ։

ԱՐՅԱՆ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅՈՒՆ

Արյունը շրջանառում է արյան մեծ և փոքր շրջաններով (նկ. 2.6)։ Արյան շրջանառության մեծ շրջանն ապահովում է հյուսվածքներին թթվածնով հարուստ արյունով։ Արյան շրջանառության փոքր շրջանում արյունը հարստանում է թթվածնով և ազատվում ածխաթթու գազից։ Արյան շրջանառության մեծ շրջանում թթվածնով հարուստ ալ կարմիր արյունը սրտի ձախ կեսից զարկերակներով մղվում է դեպի մարմնի բոլոր հյուսվածքները։ Մազանոթներով հոսող արյան և հյուսվածքների բջիջների միջև տեղի է ունենում նյութափոխանակություն։ Թթվածնով աղքատ, մուգ կարմիր արյունը երակներով վերադառնում է սրտի աջ կեսը։ Արյան շրջանառության փոքր շրջանում սրտի աջ կեսից թթվածնով աղքատ արյունը թոքային զարկերակներով մղվում է դեպի թոքեր, որտեղ արյունը հարստանում է թթվածնով և, թոքային երակների միջոցով անցնելով սրտի ձախ կես, կրկին սկսում է իր շրջանը։

ԱՆՈԹԱԶԱՐԿ

Սրտի կծկման ժամանակ արյան հարվածային ալիքը տարածվում է զարկերակների պատերով։ Դա կոչվում է անոթազարկ (պուլս), որը կարելի է շոշափել մակերեսային զարկերակների վրա, օրինակ՝ պարանոցի շրջանում (քնային զարկերակի վրա), դաստակին (ճաճանչային զարկերակի վրա)։

Հանգիստ վիճակում մարդու սրտի կծկումների հաճախականությունը կազմում է՝

• չափահաս մարդկանց և ութ տարեկանից բարձր երեխաների մոտ՝ րոպեում 60-80 զարկ,
• 1-8 տարեկան երեխաների մոտ՝ րոպեում 80-110 զարկ,
• ծծկեր երեխաների մոտ՝ րոպեում 120-140 զարկ։

Սրտանոթային համակարգի խաթարման պատճառ կարող են լինել սրտանոթային հիվանդությունները, կրծքավանդակի վնասվածքները, ուժեղ արյունահոսությունը, էլեկտրական հարվածը և այլն։ Այս վիճակները կարող են հանգեցնել սրտի կանգի, որը կյանքին անմիջական վտանգ սպառնացող իրավիճակ է, քանի որ դադարում է մարմնի բոլոր բջիջներին թթվածնի մատակարարումը։ Սրտի կանգն իր հերթին անխուսափելիորեն բերում է շնչառության կանգի։

Սրտի կանգի դեպքում անհրաժեշտ է անհապաղ ցուցաբերել առաջին օգնություն (տե'ս "ՍՐՏԻ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԽԱՆԳԱՐՈՒՄՆԵՐ")։

Առաջին օգնության հիմունքներ (Ինչպես գործել արտակարգ իրաիճակներում)
ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԿԱՐՄԻՐ ԽԱՉԻ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ
Տեղեկատվություն. med-practic.com