Լեղաքարային հիվանդություն

Խմբագրություն են դիմել թոշակառուներ` Նորք թաղամասի բնակիչ Վ. Սարուխանյանը, Մալաթիայից` Է. Մուրադյանը: Նրանցից մեկը գանգատվում է լեղուղիների քարերի հետևանքով ժամանակ առ ժամանակ աջ թուլակողի շրջանի երբեմն խիստ սրացող ցավերից, իսկ երկրորդը` Մուրադյանն, ուզում է շնորհակալություն հայտնել «Շենգավիթ» ԲԿ-ի վիրաբույժներ` հայր և որդի Թադևոսյաններին, որոնց շնորհիվ ազատվեց նույն գանգատներով տարիներ շարունակ ունեցած տառապանքներից: 

Հարգելի ընթերցող, հիշեցման կարգով ասենք, որ մենք ժամանակին գրել ենք օրգանիզմի սնուցման գործընթացները հսկող չափազանց կարևոր օրգանի` լյարդի մասին (նկար 1): 

Նկ. 1. Լյարդի հետին պատկերը

Այն իր մեջ ամփոփված միլիոնավոր բջիջների անխափան և անկողմնակալ գործունեության շնորհիվ ստուգում, վերահսկում է աղիքներից արյան միջոցով լյարդ մուտք գործող դռներակով, արդեն տարրալուծված սննդանյութերի բաղադրիչների քանակը, որակը, մաքրում, զտում է դրանք օրգանիզմի համար ավելորդ, վնասակար նյութերից, որոնք լեղու միջոցով վնասազերծվելով, դուրս են թափվում 12-մատնյա աղիքի մեջ` որպես թափոն (նկար 2):

Ահա այս գործընթացում էլ լեղապարկում սկսում են ոչ պիտանի նյութերի միացություններից ձևավորվել լեղաքարեր, որոնք տարիների ընթացքում աստիճանաբար շատանալով, մեծանալով, լցոնում են լեղապարկը` առաջացնելով լեղաքարային հիվանդություն (նկար 2, 3): 

Նկ. 2. Լեղաքարերով լցված լեղապարկեր, հեռացված վիրահատական ճանապարհով

Նկ. 3. Լեղապարկի առաջային պատկերը

Լեղաքարային հիվանդությանը (խոլելիթիազ) բնորոշ է լեղապարկում, երբեմն լեղածորաններում քարագոյացումը, որը կարող է պայմանավորված լինել լեղականգով, նյութափոխանակության խանգարումներով, լեղապարկի բորբոքումով:

Հիվանդությունն առաջանում է աստիճանաբար: Հաճախ հիվանդը երկար տարիներ դառնություն Է զգում բերանում, ծանրություն` աջ թուլակողում (կողերի տակ), որոնք առաջանում են հատկապես տապակած միս, յուղալի, ապխտած, թթու դրած սննդամթերք ուտելուց, գինի կամ օղի օգտագործելուց հետո: Նշված ախտանշանները նկատելիս պետք է դիմել բժշկի, որի հանձնարարած անձնական պահվելակարգն ու սննդակարգը կբարելավեն հիվանդի ինքնազգացողությունը և կօգնեն խուսափել հիվանդության սրացումներից: Բայց հաճախ հիվանդները բժշկի դիմում են աջ թուլակողում սուր ցավի նոպայից հետո: Ցավը տարածվում է աջ թիակի և անրակի ուղղությամբ (այսպես կոչված` լյարդային խիթ): Նշված նոպաները սովորաբար առաջանում են լեղապարկում քարեր գոյանալուց հետո, որի պատճառով հաճախ վիրահատության անհրաժեշտություն է լինում:

Լեղաքարային հիվանդության առաջացմանը նպաստում են շատակերությունը, քրոնիկական փորկապությունը և թերշարժուն ապրելակերպը, ինչպես նաև լեղապարկի և լեղածորանների կառուցվածքի անհատական տարբերությունները (երբեմն նաև նախկինում տարած հիվանդությունների հետևանքով գոյացած սպիները, կպումները), ոչ կանոնավոր` մեծ ընդմիջումներով սնվելը: Որոշակի նշանակություն ունի ժառանգական նախատրամադրվածությունը, որով պայմանավորված հաճախ կարող են հիվանդանալ նույն ընտանիքի անդամները կամ նրանց հետագա սերունդները:

Լեղականգի կամ նյութափոխանակության խանգարման հետևանքով լեղու մեջ նվազում է լեղաթթուների պարունակությունը, որոնց հիմնական բաղադրիչները` խոլեստերինը և բիլիռուբինը (լեղագունակ), նստվածք են տալիս և քարագոյացման պատճառ դառնում:

Լեղաքարային հիվանդության սրացման փուլում անպայման պետք է դիմել բժշկի և խստորեն կատարել նրա խորհուրդները: Նոպաների միջև ընկած ժամանակահատվածում անհրաժեշտ է պարտադիր կերպով պահպանել սննդակարգը և սնուցման ժամանակակարգը: Լեղականգը կանխելու համար անհրաժեշտ է քիչ ուտել, բայց հաճախ` օրական 4-5 անգամ: Սնունդը պետք է լինի լիարժեք, սպիտակուցների, ճարպերի և թարմ բանջարեղենի բավարար, իսկ կարագի և բուսական յուղի քանակները` սահմանափակ: Միսը, ձուկը օգտագործեք եփած կամ շոգեխաշած վիճակում: Խորհուրդ չի տրվում ուտել սոխ, թրթնջուկ, սպանախ, կծու և գրգռիչ մթերք: Հիմնային հանքային ջրերը պետք է օգտագործել բժշկի նշանակմամբ:

Լեղին լյարդի գեղձային բջիջների կողմից արտադրվող դեղնադարչնավուն հեղուկ արտազատուկն է: Լեղին անհրաժեշտ է մարդու և կենդանիների աղիքներում ճարպերի ու ճարպանման նյութերի ֆիզիկական, քիմիական մշակման, դրանք մարսելի դարձնելու և ներծծումը հեշտացնելու համար: Լեղին լեղածորանից դեպի 12-մատնյա աղիք հոսելով, օրգանիզմից հեռացնում է հեմոգլոբինի, խոլեստերինի և այլ միացությունների փոխանակության վերջնանյութերը:

Լեղու հիմնական բաղադրիչներն են լեղաթթուների աղերը, ֆոսֆոլիպիդները (կազմում են պինդ մնացորդի հիմնական մասը), բիլիռուբինը, սպիտակուցները և ֆիզիոլոգիապես ակտիվ նյութերը (հորմոններ, վիտամիններ): Լյարդը անընդհատ լեղի է արտադրում: Մարսողության խաթարումների դեպքում չօգտագործված լեղին պահեստվում է լեղապարկում և սնունդ ընդունելուց հետո աստիճանաբար արտահոսում դեպի աղիքներ: 

Մարդու լեղու քիմիական կազմությունը, հատկությունները և քանակը շարունակ փոփոխվում են վիրուսային և մանրէային ծագման լյարդաբորբերի և տարբեր այլ հիվանդությունների, այդ թվում նաև` լեղաքարային հիվանդության դեպքում: Այդ փոփոխությունները կարևոր ախտորոշիչ նշանակություն ունեն, ուստի հայտնաբերվում են արյան մեջ լեղու պարունակության և դրա բաղադրիչների մակարդակը որոշող լաբորատոր կենսաքիմիական հետազոտություններով:

Կենդանիների (հիմնականում խոշոր եղջերավորներ) լեղին կիրառվում է որպես դեղանյութ (պահածոյած բժշկական լեղի): Հոդերի բորբոքային կամ կառուցվածքային փոփոխություններով ընթացող հիվանդությունների, ինչպես նաև նյարդարմատների, ջլերի բորբոքումների ժամանակ լեղին երբեմն օգտագործում են կոմպրեսների համար: Պահածոյած բժշկական լեղիով բուժումը կատարվում է բժշկի նշանակմամբ:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ