Ձայնի վերականգնումը կոկորդի հեռացումից հետո. հաճախ տրվող հարցեր. izmirlianmedicalcenter.com

1.  Որո՞նք են այն հիվանդությունները, որ բերում են կոկորդի հետ կապված խնդիրների:

Կոկորդի հետ կապված խնդիրների բերող հիվանդություններից են լարինգիտները, ֆարինգիտները, կոկորդի հետին պատի և ձայնալարերի հետ կապված կոկորդի ուռուցքները:

2.  Ինչպե՞ս և ի՞նչ ախտանիշներով են արտահայտվում կոկորդի հիվանդությունները:

Մեծավ մասամբ, կոկորդի հիվանդություններն արտահայտվում են ձայնի փոփոխությամբ՝ խռպոտությունից մինչև ձայնի ամբողջական կորուստ: Հաջորդ փուլերում ախտանիշներին ավելանում է ցավը, շնչառության դժվարացումը:

3. Կոկորդի չարորակ ուռուցքներն ի՞նչ տարածվածություն ունեն:

Կոկորդի չարորակ ուռուցքներն աշխարհում կազմում են բոլոր ուռուցքների մոտավորապես  5-10%-ը, նույնը` Հայաստանում:

4. Կոկորդի չարորակ ուռուցքն ի՞նչ փուլերով է ընթանում:

Առաջին ախտանիշը ձայնի խռպոտությունն է, որին, սովորաբար, հիվանդներն ուշադրություն չեն դարձնում: Ամիսների ընթացքում ի հայտ են գալիս կլման ակտի, շնչառության խանգարումներ, ցավ: Պացիենտները, ցավոք, սովորաբար, բժշկի դիմում եմ այդ փուլում:

5. Որքանո՞վ է հնարավոր պահպանել ձայնը կոկորդի չարորակ ուռուցքի հեռացումից հետո:

Եթե կոկորդի չարորակ ուռուցքի հետ միասին հեռացվում է նաև ամբողջ կոկորդը, բնականաբար, հիվանդն, ընդհանրապես, զրկվում է ձայնից: Բժիշկը հիվանդի հետ քննարկում է ձայնի վերականգնման հետագա քայլերը` վերականգնման մեթոդները: Եթե վիրահատությունը մասնակի է՝ մի մասի ռեզեկցիայով, հնարավոր է ձայնի ինքնուրույն վերականգնում՝ հետագայում պլաստիկայի միջոցով:

6. Բուժվո՞ղ է:

Բուժման արդյունքը կախված է չարորակ ուռուցքի փուլից: Կոկորդի չարորակ ուռուցքներն ընթանում են 4 փուլով: Առաջին փուլում բժշկի դիմելու դեպքում 90-95% դեպքերում արդյունքը դրական է, երկրորդ փուլի դեպքում դրական ելք ունի դեպքերի 70%-ը, երրորդ փուլում՝ 50-60%-ը,  չորրորդ փուլում՝ 40%-ը: Լավ արդյունք է համարվում, եթե  վիրահատությունից հետո հիվանդն ապրում է 5 տարի և ավելի: Փաստերն ապացուցում են, որ ժամանակին դիմելու դեպքում հնարավոր է լիովին առողջացում: Կան սկզբնական փուլերում դիմած հիվանդներ, ովքեր ապրում են 10-20 տարուց ավելի:

7. Եթե արդեն ախտորոշված է կոկորդի չարորակ ուռուցքը, իմաստ կա՞ հրաժարվել ծխելուց:

Անպայման:  Ծխելուց հրաժարվելը միշտ էլ անհրաժեշտ է, քանի որ հիվանդության հիմնական պատճառներից մեկը հենց ծխելն է: Հիվանդներին և՛ նախքան վիրահատությունը, և՛ վիրահատությունից հետո զգուշացվում է այդ մասին:

8. Ի՞նչ հետազոտություններ պետք է իրականացնել նախքան վիրահատությունը:

Նախքան վիրահատությունը կատարվում է լարինգոսկոպիա՝ դիտվում է կոկորդը հատուկ հայելիով, ֆիբրոլարինգոսկոպիա և այլ հետազոտություններ, որոնք տարբեր մակարդակներով տեղեկատվություն են տալիս: Պարտադիր է բիոփսիան՝ հյուսվածքային նմուշի հետազոտությունը: Իրականացվում է նաև շերտավոր տոմոգրաֆիա` ՄՌՏ: Երբեմն հետազոտությունների արդյունքում վիրահատությունն այլևս անիմաստ է համարվում. դա վերաբերվում է խիստ ուշացած դեպքերին կամ երբ այլ օրգաններում կան մետաստազներ:

9. Ո՞ր մասնագետների հետ է խորհրդատվությունն անհրաժեշտ:

Դա  կախված է հիվանդի ընդհանուր վիճակից, ուղեկցող հիվանդություններից, կատարված հետազոտությունների արդյունքներից: Անհրաժեշտություն դեպքում հիվանդին զննում է թոքաբանը, սրտաբանը և այլն:

10. Նախքան վիրահատությունը քննարկվո՞ւմ է խոսքի վերականգնման միջոցները:

Հիվանդի հետ նախքան վիրահատությունը քննարկվում և բացատրվում են սպասվող էտապները, հետագայում խոսքի վերականգնման համար հնարավոր տարբերակները:

11. Ի՞նչ է լարինգէկտոմիան և ե՞րբ է իրականացվում:

Լարինգէկտոմիան կոկորդի ամբողջական հեռացումն է, որը կատարվում է կոկորդի չարորակ ուռուցքի երրորդ և չորրորդ փուլերի ժամանակ: Կատարվում են նաև մասնակի հեռացումներ՝ հեմիլարինգէկտոմիա. ռեզեկցիա, խորդէկտոմիա, երբ միայն ձայնալարերն են հեռացվում:

12. Ե՞րբ է առաջին անգամ իրականացվել կոկորդի հեռացումը:

Առաջին անգամ կոկորդի հեռացում կատարել է հայտնի գերմանացի վիրաբույժը՝ Բիլռոտը 1873 թ., գրեթե հարյուր հիսուն տարի առաջ:

13. Ինչպե՞ս նախապատրաստվել կոկորդի հեռացմանը:

Հիվանդի հետ զրույցի ընթացքում բացատրվում է վիրահատությունից սպասվող արդյունքները: Նախկինում, երբ կոկորդի հեռացումից հետո ամբողջովին զրկվում էին ձայնից, հիվանդների կողմից հոգեբանական առումով դա ընկալվում էր շատ ծանր, անգամ հրաժարվում էին վիրահատվել: 2005 թվականից առայսօր մեր կլինիկայում կատարվում է ձայնի վերականգնում, հիվանդին բացատրվում է, որ նա հետո ապրելու է սովորական կյանքով, կարողանալու է խոսել` սակայն կոկորդային անցքով, ինչը լինելու է քողարկված: Դրանից ելնելով, ներկայում հիվանդներն առավել վստահ են համաձայնվում վիրահատվել:

14. Ի՞նչ ընթացք ունի կոկորդի հեռացումը:

Կոկորդը հեռացվում է ամբողջական` ներառյալ շրջապատի փափուկ հյուսվածքները, եթե հարկ է լինում: Տեղադրվում է տրախեոխողովակ՝ պարանոցի առաջային մակերեսին, որով հիվանդը հետագայում շնչում է: Վիրահատությունից հետո վերքերը լավանում են մոտավորապես երկու շաբաթվա ընթացքում:

15. Որքանո՞վ է պահպանվում կլման ակտը լարինէկտոմիայից հետո:

Վիրահատությունից հետո քթի, կերակրափողի, ստամոքսի մեջ դրվում է նազոգաստրալ զոնդ, որով հիվանդը կերակրվում է առաջին 7-10 օրվա ընթացքում, միչև վերքերը լավանան, քանի որ կերակրափողն ու շնչափողը մեկ ընդհանուր տարածքում են: Վերքը լավանալուց հետո զոնդը հանվում է և կարողանում են նորմալ սնվել:

16. Ի՞նչ գործոններ կարող են բարձրացնել բարդությունների ռիսկը:

Բարդությունների ռիսկը բարձրացնող գործոն է հիվանդի վիճակը, վնասակար սովորությունները, առաջին հերթին, պետք է հրաժարվել ծխելուց:

17. Հնարավոր բարդությունները լարինգէկտոմիայի ժամանակ և հետո:

Ամենալուրջ բարդությունը արյունահոսությունն է, քանի որ պարանոցով մեծ անոթներ են անցնում՝ քներակը և այլ անոթներ, որոնք շատ մոտ են տեղակայված կոկորդին ու, երբեմն, նորագոյացությունը վնասում է նաև հարակից որևէ անոթ: Արյունահոսություն կարող է լինել նաև վիրահատությունից օրեր անց (10-15 օր),` վնասված հյուսվածքների, անոթների մեռուկացման արդյունքում: Կարող է լինել վերքի վարակային բորբոքում: Շաքարային դիաբետով հիվանդների մոտ վերքի լավացումը կրում է ձգձգվող բնույթ, ուստի նրանք նախապես պետք է խորհրդակցեն էնդոկրինոլոգի հետ:

18. Ի՞նչ հետևանքներ ունի լարինգէկտոմիան:

Կարող է տրախեոստոմիայի տեղում սպիական գործընթացի արդյունքում անցքը փոքրանա և հիվանդի շնչառությունը վատանա: Այդ դեպքում վիրահատական պլաստիկայով նորից անցքը լայնացվում է: Հնարավոր է նաև կլման ակտի դժվարացում, եթե ուռուցքը հեռացնելիս հեռացվել է նաև կերակրափողի մի հատված:

19. Որքանո՞վ են հավանական օրգանապահպան վիրահատությունները:

Դա կախված է հիվանդի դիմելիությունից, թե որքանով են շուտ կամ ուշացած դիմում: Բնականաբար, վաղ դիմելու դեպքում կոկորդը հիմնականում հնարավոր է պահպանել և վիրահատությունից հետո հիվանդը շարունակում է խոսել ու շնչել բնական ճանապարհով:

20. Ի՞նչ զարգացման էտապներ է անցել ձայնային ֆունկցիայի վերականգնաման մեթոդը:

Ձայնային ֆունկցիայի վերականգնման մեթոդի հեղինակն ամերիկյան բժիշկներ Բլումը և Սինգերն են, և հենց իրենք էլ օգնել են Հայաստանում ևս այդ մեթոդի ներդրմանը: Կարևոր է, թե վիրահատությունից հետո ինչ վիճակ է պարանոցի շրջանում, քանի որ, եթե կպումները շատ են, հնարավոր է, որ մեթոդը չգործի:

Ձայնի վերականգնման տարբեր մեթոդներ կան: Մեթոդներից մեկը կոչվում է լերակրափողային ձայն, երբ ձայնը վերականգնվում է լոգոպեդի հետ պարապմունքների արդյունքում: Հիվանդների 10-15%-ն այդ մեթոդով է սկսում խոսել: Էլեկտրոլարինգս մեթոդի դեպքում հատուկ գործիք է դրվում պարանոցի շրջանում, հիվանդը խոսում է, իսկ գործիքն ուժեղացնում է ձայնը, այս դեպքում ձայները ռոբոտային հնչեղություն են ունենում: Հաջորդ մեթոդը 1980-ին ամերիկացի բժիշկների առաջարկած մեթոդն է՝ սիլիկոնե պրոթեզավորումը:

21. Կոկորդի հեռացումից հետո խոսքի վերականգնման վերլուծական գնահատականի ի՞նչ կրիտերիաներ կան:

Վիրահատությունից հետո հիվանդն, ընդհանրապես, չի կարողանում խոսել, միայն մեթոդների կիրառումից հետո է հնարավոր հասկանալ, թե որքանով է ձայնը վերականգնված: Կոկորդի մասնակի հեռացման դեպքում վիրահատությունից 15-20 օր անց հիվանդի ձայնը վերականգնվում է:

22. Հիվանդության նկատմամբ անհատական առանձնահատկություններն ի՞նչ դեր ունեն:

Հիվանդներին անհատական մոտեցում է ցուցաբերվում, որովհետև կան շատ զգայուն հիվանդներ, որոնց պետք է երկար բացատրել, հավատ ներշնչել արդյունքների նկատմամբ: Վիրահատության համար կարևոր են նաև հիվանդի ֆիզիկականը՝ գեր է, թե նիհար, ուղեկցող հիվանդությունների առկայությունը:

23. Լարինգէկտոմիայից հետո ձայնային պրոթեզների կիրառման համար պացիենտների ընտրության ի՞նչ կրիտերիաներ են գործում:

Հայաստանում պրոթեզների մեծ ընտրություն չկա, առկա են շվեդական ընկերության լավագույն պրոթեզները:

24. Լարինգէկտոմիայի և պրոթեզավորման միջև ի՞նչ ժամկետներ են գործում:

Արտասահմանյան որոշ կլինիկաներում լարինգէկտոմիայի ժամանակ միանգամից դրվում է նաև պրոթեզը, մեզ մոտ ընդունված է տեղադրել որոշ ժամանակ անց` խուսանավելու վիրահատության ժամանակ և հետո հավանական բորբոքական գործընթացների արդյունքում չափերի փոփոխությունից: Դրա համար ավելի ճիշտ է պրոթեզը դնել վիրահատությունից 1 ամիս և ավելի անցնելուց հետո, երբ վերքն արդեն փակված է:

25. Ինչպե՞ս են մշակվում վերականգնողական միջոցառումները և ինչպե՞ս է գնահատվում արդյունավետությունը:

Հիվանդին բացատրվում է, թե ինչպես է պետք պրոթեզին հետևել, որպեսզի երկար ծառայի, քանի որ սիլիկոնե պրոթեզները շուտ են փչանում: Հարկ եմ համարում նշել, որ պրոթեզը փոխելը մի քանի րոպե տևող միջամտություն է և դժվարություն չի ներկայացնում:

26. Հոգեհուզական ասպեկտները հիվանդի մոտ կոկորդի հեռացումից հետո:

Այս պարագայում հոգեբանի հետ աշխատանքն առավել գերադասելի է, բայց հիմնականում վիրաբույժն ինքն է փորձում հիվանդին հոգեբանորեն պատրաստել, բացատրել սպասվող վիճակները, հնարավորին հանել վախերն ու հուզական ֆոնը:

27. Լարինգէկտոմիկ հիվանդների անձնա-հոգեբանական առանձնահատությունները և կյանքի որակը:

Երբ արդեն վերականգնվում է ձայնը, հիմնականում իրենց լավ են զգում, կարողանում են նորմալ կյանքի վերադառնալ:

28. Կոկորդի հեռացումից հետո ի՞նչ լոգոպեդիկ հետազոտություններ են կատարվում:

Դա լոգոպեդի հետ կատարվող աշխատանքն է: Կերակրափողային ձայնի վերականգնման դեպքում հիվանդը լոգոպեդի մոտ է վերականգնողական կուրսեր անցնում: Սակայն դա հնարավոր է բոլոր հիվանդներից միայն 10-15%-ի մոտ: Կան նաև հիվանդներ` թեև քիչ դեպքերում, ովքեր առանց լոգոպեդի կարողանում են ինքնուրույն սովորել խոսել:
 
29. Կոկորդի հեռացումից հետո ձայնի վերականգնման ի՞նչ փուլեր կան:

Փուլեր կարելի է համարել մեթոդների կիրառումից հետո ձայնի վերականգնումը. մի դեպքում լոգոպեդի աշխատանքից հետո քայլ առ քայլ վերականգնումն է, մյուս դեպքում` պրոթեզավորումից հետո անմիջապես խոսելը:

30. Լարինգէկտոմիայից հետո ձայնի վերականգնման ի՞նչ մեթոդներ կան:

Երեք մեթոդ կա. առաջինը կերակրափողային ձայնն է, որի մասին խոսվեց, հաջորդը` էլեկտրոլարինգս սարքի տեղադրումը պարանոցի վրա, երբ բոլորը նույն ձայնով են խոսում: Երրորդը սիլիկոնե պրոթեզների կիրառումն է, որոնք դրվում են վիրահատության միջամտությամբ՝ շնչափողի պատի մեջ և այս դեպքում յուրաքանչյուր հիվանդ ունենում է իր ուրույն ձայնը:

31. Ի՞նչ է ձայնային պրոթեզավորումը:

Վիրահատությունից 1 ամիս և ավելի անցնելուց հետո դրվում է պրոթեզ, ինչը ժամանակ առ ժամանակ փոխվում է, որի հաճախականությունը կախված է հիվանդի կոկորդի միկրոֆլորայից, նրա կողմից պրոթեզին ցուցաբերվող խնամքից:

32. Ձայնային պրոթեզների նկատմամբ պահանջները, ժամանակակից ձայնային պրոթեզները:

Հայաստանում օգտագործվում են շվեդական Ատոս ընկերության պրոթեզները: Պահանջը պրոթեզի նկատմամբ դրա երկար ծառայելն է:

33. Ձայնի վերականգնման մեթոդների հիմնական թերությունները և ներկայում ամենաօպտիմալ մեթոդի առանձնահատկութունը:

Ամենաօպտիմալ մեթոդը պրոթեզավորումն է: Մեթոդների թերությունը կարելի է համարել այն, որ ձայնը կարող է չվերականգնվել. կան հիվանդներ, ովքեր այդպես էլ չեն խոսում: Կարևոր է հիվանդի ինտելեկտը, որովհետև դեպքեր կան, երբ որքան էլ բացատրվում է պրոթեզի խնամքը, նրանք դա չեն կարողանում իրականացնել: Հաճախ շմչուղիների հիվանդություններով հիվանդանալու դեպքում էլ պրոթեզը կարող է շուտ շարքից դուրս գալ:

Հարցերին պատասխանեց`

Քիթ-կոկորդ-ականջաբանության բաժանմունքի վարիչ Վալերի Ստեփանյանը

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ