Ճառագայթային բուժման կողմնակի ազդեցությունները. oncology.am

Այսօր ուռուցքաբանական հիվանդությունները մարդկանց համար դատավճիռ չեն, քանի որ ախտորոշման, բուժման և ուղեկցող թերապիայի ժամանակակից եղանակները պացիենտների մեծ մասին թույլ են տալիս լիովին ապաքինվել և շարունակել բնականոն, լիարժեք կյանքը:
 
Հիվանդության վաղ ախտորոշման դեպքում  այն  հաղթահարելու շանսերն էապես մեծանում են: Բժիշկների ջանքերի շնորհիվ շատերը երկրորդ կյանք են ստանում և նորմալ ապրում: Ժամանակակից ուռուցքաբանության զինանոցը բավականին հարուստ է.

զանազան ուռուցքաբանական վիրահատություններին զուգահեռ՝ լայնորեն կիրառվում են նաև դեղորայքային և ճառագայթային բուժման եղանակներ: Յուրաքանչյուր պացիենտի համար ուռուցքաբաններն անհատականորեն ընտրում են բուժական եղանակների այն համակցությունը, որը տվյալ դեպքում կարող է ապահովել լավագույն արդյունք:

Ուռուցքով հիվանդների մինչև 50%-ն իրենց բուժման այս կամ այն փուլում ստանում են ճառագայթային բուժում, և շատերի համար մտահոգիչ հարց է ճառագայթային բուժման կողմնակի ազդեցությունները:

Իհարկե՛, ինչպես բուժման ցանկացած այլ եղանակ, ճառագայթային բուժումը ևս ունի իր կողմնակի ազդեցությունները և հնարավոր բարդությունները: Անհրաժեշտ է նշել, որ ժամանակակից տեխնոլոգիական մոտեցումների կիրառման պայմաններում այս երևույթների հավանականությունը հասցված է նվազագույնի: Դեպքերի գերակշռող մեծամասնությունում դրանք ունեն անցողիկ բնույթ, և լիովին վերանում են բուժումն ավարտելուց հետո մի քանի շաբաթվա ընթացքում:

Ճառագայթային բուժման հետ կապված կողմնակի ազդեցությունները (ռադիոտոքսիկ երևույթները) կարող են լինել ընդհանուր և տեղային:

Ընդհանուր բնույթի երևույթները կարող են արտահայտվել թեթև ընդհանուր թուլությամբ, դյուրհոգնելիությամբ, տրամադրության, քնի (անքնություն կամ ընդհակառակն՝ քնկոտություն) խանգարումներով, ախորժակի բացակայությամբ: Ընդհանուր երևույթների շարքին կարելի է դասել արյան բջջային կազմի փոփոխությունները՝ սովորաբար, արյան սպիտակ գնդիկների քանակի նվազումը:

Այս երևույթներն անցողիկ են և ճիշտ ընտրված սննդակարգի, պատշաճ առօրյա ռեժիմի միջոցով կարող են զգալիորեն սահմանափակվել, սակայն, երբեմն, կարող է լինել ուղեկցող դեղորայքային բուժման անհրաժեշտություն:

Ճառագայթային բուժման հետ կապված տեղային կողմնակի ազդեցությունը կախված է մարմնի այն հատվածից, որը ճառագայթվում է: Ամենատարածված կողմնակի երևույթը, թերևս, մաշկի հնարավոր մգացումը և կարմրությունն են ճառագայթահարվող հատվածում, որոնք կարող են ուղեկցվել քորով, այրոցի զգացումով: Որպես կանոն, բուժման ընթացքում ճառագայթային ուռուցքաբանները պացիենտներին տրամադրում են համապատասխան խորհուրդներ, իսկ անհրաժեշտության դեպքում՝ նշանակում են կանխարգելիչ բուժում մաշկային նման փոփոխությունները կանխարգելելու համար:  Սովորաբար, բուժումն ավարտելուց հետո 2-3 շաբաթվա ընթացքում այդ երևույթները լիովին վերանում են:
 
Եթե ճառագայթային թերապիան անցկացվում է գլխի և պարանոցի շրջանում, կարող են լինել տհաճ զգացողություն բերանում, բերանի չորություն, հնարավոր է նաև լորձաթաղանթի գրգռվածություն, համային զգացողության փոփոխություն, հոտառության աղավաղում: Երբեմն կարող է լինել նաև կլման ցավոտություն: Մազածածկ հատվածներում ճառագայթային բուժումը կարող է բերել տեղային մազաթափության: Այս երևույթները հնարավորինս կանխարգելելու, ավելի տանելի դարձնելու համար, սովորաբար, նշանակվում է համապատասխան ուղեկցող բուժում:

Եթե ճառագայթային բուժումը անցկացվում է կրծքավանդակի հատվածում, պացիենտների մոտ կարող են դիտվել շնչուղիներում չորության զգացում, երբեմն՝ չոր հազ, կլման ցավոտություն:  Այս երևույթները ևս մեծավ մասամբ անցողիկ են և «կառավարելի», այսինքն, պատշաճ առօրյա ռեժիմի և ուղեկցող բուժման պայմաններում, որևէ լուրջ հետևանքի չեն հանգեցնում և ճառագայթային բուժումն ավարտելուց հետո լիովին վերանում են:
   
Երբ ճառագայթային բուժումն անց է կացվում որովայնի շրջանում, պացիենտների մոտ կարող են լինել  ախորժակի բացակայություն, սրտխառնոց, հազվադեպ՝ փսխում, երբեմն նաև՝ փորլուծություն: Կոնքի շրջանի ճառագայթային բուժման դեպքում ևս կարող են դիտվել ախորժակի բացակայություն,  սրտխառնոց,  միզարձակման հաճախացում և ցավոտություն, փորլուծություն, կեղծ նիքեր: Կանանց մոտ հնարավոր են դաշտանային ցիկլի խանգարումներ, չորության զգացում արտաքին սեռական օրգանների շրջանում:  Տղամարդկանց մոտ կարող է դիտվել էրեկտիլ դիսֆունկցիա, սերմնաբջիջների արտադրության և դրանց բեղմնավորող ունակության նվազում: Սա է պատճառը, որ, սովորաբար, բժիշկները խորհուրդ են տալիս ճառագայթային բուժումից հետո հետագա 2-3 տարիների ընթացքում չպլանավորել երեխա ունենալ:

Երբեմն, ինչպես կանանց, այնպես էլ տղամարդկանց մոտ, կարող է զարգանալ կայուն անպտղություն: Նման դեպքերում պացիենտների հետ մինչև բուժումը սկսելը, սովորաբար, քննարկվում է ձվաբջիջների կամ սերմնահեղուկի վաղորոք պահեստավորման հարցը:
  
Ճառագայթային բուժման հեռավոր կողմնակի ազդեցություններից ներկայում կարևորվում է նրա քաղցկեղածին ազդեցությունը, նկատի ունենալով, որ ժամանակակից ուռուցքաբանության հաջողությունների շնորհիվ մեծաթիվ պացիենտներ լիովին ապաքինվում են և ապրում տասնյակ տարիներ: Ճառագայթային բուժում ստացած հիվանդների մոտ հետագայում (10-15 տարի և ավելի ուշ) որոշ չափով բարձր է նոր ուռուցքային հիվանդություններով հիվանդանալու հավանականությունը:

Երբեմն լինում են նաև իրավիճակներ, երբ, կապված հիվանդության տեղակայման, բնույթի, տարածման առանձնահատկությունների հետ, ճառագայթային բուժումը կարող է բերել որոշակի լուրջ բարդությունների: Նման դեպքերում բժիշկները խնդիրը հանգամանալից քննարկում են պացիենտի և նրա հարազատների հետ, որպեսզի նրանք կարողանան առավելագույն ճիշտ կողմնորոշվել՝ բուժման մասին որոշում կայացնելիս:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ